1
Innanfor ikkje-organisk avfall (både farleg og ufarleg) har me som mål å redusere mengda avfall som vert generert, samtidig som me aukar mengda som vert resirkulert eller brukt om att. Me har mål om å redusere andelen avfall som går til deponi eller forbrenning utan energigjenvinning med 60 % innan 2023.
Alt avfall skal handterast av godkjente returbedrifter og i samband med regelverk og beste praksis.
Alle anlegg skal arbeide for å minimere avfall og auke sorterings- og resirkuleringsgrada av levert avfall.
Lokalt skal me skal me arbeide for å kjempe mot utfordringa med mikroplast i havet og bidra til å halde strendene reine.
Me skil mellom avfall, biprodukt, utslepp og matsvinn. Biprodukt er produkt som kunne vorte avfall dersom me ikkje hadde nytta det og inngår som ein del av vår sirkulærstrategi og er dekka av dette emnet, men inngår ikkje i rapportert mengd avfall. Utslepp av for eksempel næringssalt og slam inngår i tråd med GRI 306 ikkje i dette emnet, men er eit viktig område og er omtalt i avsnittet om vatn og utslepp.
I produksjon av laks har me generelt lite avfall, og ein stor del av avfallet me har frå våre anlegg vært resirkulert. Avfallet omfattar mellom anna brukte nøter, tau og fôrslangar, samt ei mindre mengd restavfall og farleg avfall som malingsrestar og brukte smøreoljer. Ved utskifting av merdanlegg, flåtar eller fartøy kan dette òg føre til avfall for eksempel i form av skrapmetall. Me nyttar eksterne tredjepartar for handtering av avfallet. Me hentar òg inn årleg rapportering frå leverandørane for å følgje opp mengde og type avfall levert, korleis det vært handtert og at handteringa skjer i tråd med regelverket.
Me har gode rutinar for reparasjon og vedlikehald for å forlenge levetida på utstyr. Utstyr som nøter og merdar vert returnert og resirkulert etter avslutta levetid. Me nyttar slitesterke, antistatiske fôrslangar av høg kvalitet, for å betre tilhøva for dei tilsette og unngå utslepp av mikroplast frå innvendig slitasje av slangane. Brukte fôrslangar vert returnerte og resirkulert til nye produkt. Når me skiftar ut gamle anlegg, fôrflåtar eller båtar vil dette òg bidra til avfall, men både stål, aluminium og PE-plast er 100% resirkulerbart.
Me støttar organisasjonar som arbeider for å kjempe mot plast i havet og deltek jamleg på strandryddeaksjonar med utstyr og personell.
Hovudproduktet vårt, laks og aure, blir ete av menneske verda rundt. Laks har eit svært høgt filetutbytte som sikrar at ein stor del av fisken faktisk kan gå til høgverdig humant konsum.
100% av fisken me produserer vert nytta og det vert laga ei rekke spanande biprodukt frå dei ulike delane.
Avskjer frå filletering kan bli til gode lakseburgere, medan trimming av feittranda langs buken er svært ettertrakta til sushi i mange marknadar.
Når ein lagar skinnfrie laksefiletar får me òg lakseskinnet som eit biprodukt. Her finst det selskap som spesialiserer seg på å lage produkt av lakseskinn, og alt frå sunne laksechips til klokkereimer og belte kan lagast av lakseskinnet.
Andre delar som laksehovud og ryggbein kan gå både til humant konsum og til dyrefôr. Blod og innvollar vært foredla til lakseolje som er ei verdifull råvare i fôr til andre husdyr enn laks (animalske biprodukt kategori 3) og går slik tilbake i fôrsyklelen og det biologiske kretslaupet.
All død fisk frå produksjonsfasen vert ensilert og levert for bruk, normalt til anten pelsdyrfôr, biogass, biodrivstoff eller kompost (animalske biprodukt kategori 2).
Frå 2023 vil me òg samle opp slam som vil bli nytta til biogass og gjødsel samt starte småskala FoU-produksjon av blåskjel produsert på oppløyste næringssalt frå laksen. Blåskjel kan for eksempel foredlast til blåskjelmjøl som òg kan inngå i fôr til laks.
Alt avfallet er handtert av godkjente returbedrifter i tråd med gjeldande lover og forskrifter for avfallshandtering. Det same gjeldt handtering av animalske biprodukt.
Eide har òg i 2023 delteke på lokale strandryddeaksjonar, blant desse ryddeaksjonen Rein Hardangerfjord 2023, der Eide stiller med både mannskap og fartøy, samt med finansiering av forskingsprosjektet som er leia av stiftinga Framtidshavet har som mål å utvikle ein strategi for rydding av marin forsøpling i fjordsystem over heile verda.
Me har framleis ein veg å gå når det gjeld sorteringsgrad på avfallet me leverer, og det er forbetringspotensial med tanke på å alltid leite etter beste mogelege bruk av ressursane. Retursystema for gjenvinning i Noreg er generelt gode og med lett tilgjengelege løysingar for resirkulering kan det kan være krevjande å leite etter gode høve for gjenbruk.
Mengda av både avfall og biprodukt har vore stabile dei siste åra. Animalske biprodukt i kategori 3 kjem frå sløyesvinnet som alltid utgjer om lag 17% av den levande vekta til laksen. Animalske biprodukt i kategori 2 er ensilasje frå død fisk og mengda her er redusert i tråd med at dødelegheita i produksjonen har gått ned. Mengde levert avfall er stabilt og utgjer ein liten del samanlikna med ensilasje og biprodukt. Sidan avfallsmengda er låg vil den naturleg kunne variere mykje frå år til år, mellom anna i samband med utskifting av merdar, flåtar eller fartøy.
I takt med at me kjem til å auke oppsamling av slam frå produksjonen vil mengde levert avfall og biprodukt truleg auke i åra som kjem. Dette skuldast at slammet i dag er rapportert som «utslepp til sjø» og ikkje som avfall eller biprodukt. Me vonar at dette slammet på sikt vil verte ein viktig ressurs og eit kommersielt produkt.
2
Me kan dele våre tiltak i fire kategoriar; tiltak for å kutte eigne utslepp i scope 1 og scope 2, tiltak for å kutte indirekte utslepp i scope 3 og kompenserande tiltak for utslepp me ikkje klarar å kutte sjølv endå.
For oss var det viktig å starte med oss sjølve og våre direkte utslepp i scope 1. Me sat oss derfor i 2016 mål om å elektrifisere alle anlegga våre med landstraum eller hybrid drift. Framover har me òg mål om å gradvis elektrifisere båtane våre.
Etter kvart som me erstattar fossilt brensel i scope 1 med elektrisitet vil utsleppa våre frå scope 2 auke utan andre tiltak. I tillegg til å kutte utslepp ynskjer me å bidra til å stimulere lokal kraftproduksjon og skiftet til rein energi. Me skal derfor kjøpe grøn lokal vasskraft til vårt kraftbehov.
Indirekte utslepp i scope 3, og særleg utslepp knytt til produksjon av fôr og fôrråvarer står for det meste av karbonavtrykket til laksen. Dette er derfor eit svært viktig fokusområde for å redusere det totale avtrykket per kg produsert laks. For oss handlar dette om to ting. Det fyrste er å sikre at me får det riktige fôret, noko me sikrar gjennom kontinuerleg utvikling og testing, samt tett og god dialog med våre fôrleverandørar. Det andre er å få mest mogeleg kvalitetslaks ut av fôret me nyttar og det viktigaste for å oppnå dette er å halde dødelegheita, fôrfaktoren og fôrsvinnet så lågt som mogeleg gjennom heile produksjonen.
Til slutt har me tiltak retta mot å kompensere for utsleppa som me endå ikkje har klart å kutte sjølve. Me kompenser for våre eigne uunngåelege, resterande utslepp gjennom å støtte karbonreduserande prosjekt som òg bidreg til å styrke lokalsamfunn og bevare naturen. Kompensasjonen er gjort etter krava i The CarbonNeutral Protocol, den globale standarden for karbonnøytralisering og gjer at me har oppnådd sertifisering som CarbonNeutral® Company.
For 2023 oppnådde me eit utslepp i scope 1 på 1 136 tonn CO2e. Scope 1 utsleppa er reduserte med 10% i absolutte tal samanlikna med basisåret 2018, og med 59% målt per kg laks produsert. Reduksjonen i utsleppsintensitet skuldast i hovudsak grunna overgang til landstraum på anlegga, medan reduksjonen i absolutte utslepp er lågare grunna vekst i produksjon.
I 2023 nytta me berre rein energi frå norsk, lokal vasskraft. Utsleppa her vart difor berre på 20 tonn CO2e, ei reduksjon på 98% samanlikna med kva dei ville vore med gjennomsnittleg europeisk kraftmiks.
Våre indirekte utslepp i scope 3 var på 51 477 tonn, der fôr utgjorde 43 582 tonn. Scope 3 utsleppa er reduserte med 4 395 tonn, tilsvarande ei reduksjon på 8%, medan scope 3 utslepp per kg er redusert med 1,66 kg CO2e per kg laks, tilsvarande 40%.
Eide støtta i 2023 karbonfinans-prosjekter som bidrog til ein reduksjon på 3 105 tonn CO2e. Me har då kompensert for alle dei uunngåelege, resterande utsleppa frå selskapa våre i Scope 1 og 2, samt dei scope 3 utsleppa som er knytt til vår eiga verksemd, slik som forretningsreiser og avfall. Kompensasjonen er gjort etter krava i The CarbonNeutral Protocol, den globale standarden for karbonnøytralisering. Som eit resultat er Eide sertifisert som ei karbonnøytral bedrift. I tillegg inkluderer kompensasjonen alle karbonutsleppa i verdikjeda til laksen frå egg til ferdig slakta laks basert på krava i The CarbonNeutral Protocol for laks som er sertifisert som karbonnøytral.
I 2023 har me vald å støtte eit prosjekt for å redusere gasslekkasjar i distribusjonsnettet for naturgass i Bangladesh. Naturgass er den viktigaste energikjelda i Bangladesh, men manglande vedlikehald fører til store metan-utslepp. Gjennom prosjektet er over 37 000 lekkasjar tetta. Tidlegare har CO2-kompensasjonen frå Eide også gått til ei rekkje andre prosjekt, frå å bidra til reine kokemogelegheiter i Malawi, til å skaffe hushald i India varmt vatn basert på solvarme, restaurering av våtmarksområde i USA og til skogbevaringsprosjekt i Canada.
Totalt vart samla utslepp per kg laks produsert før kompenserande tiltak på 2,53 kg CO2e, eller 2,38 kg netto inkl kompenserande tiltak. Dette svarar til ein reduksjon på 1,81 kg CO2e per kg laks eller 42% samanlikna med basisåret 2018 på 4,34 kg.
Totalt har me redusert utsleppa våre med 5 973 tonn CO2e årleg før kompenserande tiltak, tilsvarande ei absolutt reduksjon på 10% årleg. Reduksjonen i karbonintensitet er større enn den absolutte reduksjonen målt i tonn grunna auke i produksjonsvolumet i perioden.
Me lagar vårt eige klimarekneskap etter GHG Corporate Protocol og her kan du lese meir om dei ulike tiltaka våre, utsleppa frå produksjonen vår og korleis dei er berekna og korleis me kompenserer for vårt avtrykk. Det komplette klimarekneskapet vårt finn du på vår heimeside www.efb.no
3
Uavhengig av om påverknaden på fjorden er negativ eller ikkje, kan desse næringsstoffa sjåast på som tapte ressursar. Frå ein sirkulærøkonomisk ståstad ynskjer me difor å nytte desse til noko nyttig. Difor har me ein langsiktig holistisk visjon der alle ressursane vert nytta, anten ved å samle opp slammet for å foredle det til nye produkt som gjødsel til landbruk og biogass, eller ved å nytte næringsstoffa som fôr til andre marine artar som tang, tare, og blåskjel i integrert havbruk. På denne måten kan me på sikt oppnå ein netto positiv påverknad på økosystema rundt anlegga våre.
Alle Eide anlegg skal følgje gjeldande miljøkrav knytt til vassforbruk, utslepp og vasskvalitet, og arbeide for å minimere miljøpåverknaden.
Alle Eide sine anlegg skal gjennomføre jamlege undersøkingar av botnen under og i nærleiken av anlegga og det skal settast inn tiltak ved behov.
Eide skal ikkje nytte kopparbasert notimpregnering og skal i tillegg arbeide for å unngå utslepp av andre potensielt skadelege stoff gjennom å minimere bruken av kjemikalie og legemiddel i tråd med føre-var prinsippet.
Det meste av våre utslepp kjem frå matfiskanlegga i sjøen og består av organisk materiale i form av slampartiklar frå fiskeavføring, og oppløyste næringsstoff som nitrogen og fosfor som fisken skil ut gjennom gjellene. Mengda som er tillat slept ut er regulert i våre utsleppsløyve og er underlagt tilsyn og revisjonar frå Statsforvaltaren. Desse løyva set òg grenser for utslepp av eventuelle andre stoff og miljøgifter. Miljøtilstanden under og i nærleiken av anlegga vært sjekka jamleg av uavhengige ekspertar for å sikre at påverknaden er akseptabel. Settefiskanlegga som produserer laksesmolt har òg utslepp gjennom at dei tek inn ferskvatn i anlegget som deretter vert slept ut igjen saman med oppløyste næringssalt frå fisken.
Produksjonen vert tilpassa dei lokale forholda, slik at ein ikkje går over bereevna til den enkelte lokaliteten. Selskapet rettar seg etter alle reglar og påbod for handtering av fisk, fiskefôr og avfall og har internkontrollsystem som bidreg til å sikre dette. Selskapet er òg sertifisert etter Global GAP-standarden for akvakultur.
Alle våre matfiskanlegg gjennomfører trendovervaking av miljøtilstanden på lokaliteten etter Norsk Standard 9410 (MOM-B). Undersøkingane overvaker botnforholda under og i nærleiken av akvakulturanlegga og målar påverknaden frå anlegget. Undersøkinga vert utført av et kompetent organ, som kan dokumentere fagleg kompetanse og som er uavhengig av oss. Undersøkinga vert utført med ein grabb frå merdkanten og frå båt omkring anlegga og gjev ei kvalitativ beskriving av tilhøva til botnsedimenta med ein score frå «svært god» til «svært dårleg» (1-4), der tilstand 4 vert rekna som overbelasting. Undersøkinga skal gjennomførast med faste frekvensar basert på resultata frå førre måling og er risikobasert på den måten at dårleg tilstand fører til hyppigare undersøkingar. Enkelte lokalitetar har låg toleevne og får raskt nedsett status, medan andre har svært høg bereevne. I dei tilfella der miljøundersøkinga viser at status under anlegget ikkje er god er tid utan fisk som regel den beste medisinen. Ved nokre lokalitetar er det hardbotn som kan gjere det vanskeleg å få til gode målingar av sediment, her vert det i tillegg gjennomført alternative miljøundersøkingar.
Eide deltek i tillegg i prosjektet Marin Overvaking i regi av Blue Planet som overvakar vasskvaliteten i fjordområda i Hordaland. Føremålet er å sikre at oppdrettsaktivitet i regionen ikkje overgår områda si bereevne. Prosjektet dokumenterer vasskvalitet, botnforhold og makroalgebiotop (tang og tare) gjennom året på ei rekke lokalitetar i regionen.
Eit av våre settefiskanlegg har utslepp til ferskvatn. Dette vatnet er difor også omfatta av jamleg prøvetaking og overvaking av miljøtilstand, på tilsvarande måte som for sjøanlegga.
Settefiskanlegga våre nyttar ferskvatn i produksjonen av laksesmolt. Sidan alle settefiskanlegga ligg i Norge der me har mykje regn og vatn er ikkje tilgang på ferskvatn her ei stor utfordring. Me har difor ikkje eigne mål og retningsliner på dette området utover at me skal operere innanfor gjeldande vassrettigheitar og miljøkrav. Ferskvatnet i settefiskproduksjonen vert ikkje forbrukt i direkte forstand, men renn igjennom anlegget og vert deretter vert slept ut igjen saman med oppløyste næringssalt frå fisken. GRI definerer forbruk av vatn som vatn som er brukt i produksjonen og som enten er konsumert, fordampa, eller forureina i ei slik grad at det ikkje lenger kan nyttast av andre og difor ikkje kan returnerast til vasskjelda eller resipienten. Eit typisk settefiskanlegg tek inn ferskvatn frå ein ferskvassinnsjø eller eit elveinntak nær elvemunningen, og slepp ut igjen vatnet der elva renn ut i sjøen. I nokon tilfelle kan ferskvatnet verte vurdert som forbrukt, typisk dersom vår bruk fører til at det ikkje lenger er tilgjengeleg for andre føremål eller ikkje lenger kan returnerast til sjø eller vatn. Settefiskanlegg kan òg reinse og resirkulere ferskvatnet dersom tilgang på nok ferskvatn er ei utfordring.
Me har i 2023 investert i utstyr for oppsamling av slam på to av våre lokalitetar med høgast risiko for negativ påverknad på resipient. Dette utstyret vil bidra til å redusere belastinga på desse områda ved at ein stor del av det partikulære utsleppet kan samlast opp. Etter oppsamling vert mykje av vatnet fjerna før slammet vert nytta i biogassproduksjon eller som gjødsel i landbruket.
I 2022 fekk me løyve til integrert havbruk på lokasjon Torvneset i Nordfjord. I 2023 starta me opp eit små-skala FoU forsøk med blåskjelproduksjon i integrert havbruk saman med lakseproduksjonen på den økologiske nabolokasjonen Hundvika Aust.
Blåskjel er ein musling-art som veks gjennom å filtrere store mengder vatn og tek på denne måten opp mange av dei same næringsstoffa som laksen skil ut. I 2024 har me òg planar om å starte dyrking av tang og tare på Torvneset. Ved å ta opp nitrogen, fosfor og CO2 frå omgivnadane veks taren ved å konvertere CO2 til karbohydratar gjennom å utføre fotosyntese under vatn. Verken blåskjel- eller tareproduksjon er kommersielt lønsamt i stor skala i Noreg i dag, verken for humant konsum eller til fôr, då det krev store investeringar og store areal. Likevel har arten eit stort potensial både som menneskemat og fôrråvare dersom det er vilje til det politisk og lokalt.
Produksjon av blåskjel og tare i integrert havbruk med laks er må mange måtar eit naturleg kinderegg. Når dei veks reinsar taren og skjella vatnet for stoffa som laksen skil ut, og fungerer på denne måten som eit naturleg reinseanlegg. I tillegg skapar taren og skjella mat og skjulestadar for eksisterande artar, noko som bidreg til betre biologisk mangfald i området. På toppen av det heile bidreg produksjonen til å binde CO2.
Me har totalt elleve ulike aktive sjølokalitetar i konsernet. Av desse hadde fem miljøtilstand svært god, fem hadde god og éin hadde tilstand dårleg etter siste MOM-B-undersøking. Ingen hadde tilstand svært dårleg. I 2020 hadde me ein lokalitet med tilstand svært dårleg, denne var brakklagt i 2021 og tilstanden er no betra, men framleis utfordrande. På denne lokaliteten har me no investert i ny teknologi for å samle opp slampartiklar frå fiskefeces for å redusere belastinga under anlegget ytterlegare med mål om å få heva lokaliteten til tilstandsklasse god.
Me har to setjefiskanlegg i drift, der det eine har utslepp til sjø med god miljøtilstand, medan det andre har utslepp til ferskvatn. Dette ferskvatnet har nyleg vorte klassifisert med moderat økologisk tilstand etter krava i EU sitt Vassdirektiv. I samband med dette har verksemda fått pålegg om ytterlegare miljøundersøkingar. Ved dette anlegget har me òg i 2023 investert i, og tatt i bruk reinseanlegg for samling av slam som vesentleg reduserer vårt utslepp til vatnet og me ventar at dette tiltaket vil bidra til betra miljøtilstand i vatnet. Det andre setjefiskanlegget har per i dag ikkje reinseanlegg for samling av slam, men det er fatta vedtak om investering i slikt anlegg og det vil bli teke i bruk i 2024 for å ytterlegare redusere utsleppa også frå dette anlegget.
Me har tru på at desse tiltaka vil verke positivt og er optimistiske med tanke på å nå målet vårt om 100 % god eller svært god tilstand. I 2023 oppfylte 91% av anlegga kravet, mot 91 % òg i 2022. Alle anlegga er underlagt kontroll av miljøvernavdelinga hjå Fiskeridirektoratet. Det vart ikkje nytta kopparbasert notimpregnering i 2023.
